لباس های مجلسی محلی اقوام ایران زمین (قسمت اول)

پوشش و لباس‌های یک کشور، نماینده بخشی از تاریخ، فرهنگ و هویت آن کشور است. در ایران با وجود اقوام مختلف، فرهنگ‌ها و به طبع آن پوشش‌های متفاوت وجود دارد. هر یک از اقوام ایرانی در هر منطقه با توجه به عوامل گوناگونی مانند آب و هوا، از جنس‌ها، رنگ‌ها و طرح‌های مختلف برای تهیه لباس‌های خود استفاده می‌کنند. متأسفانه امروزه این لباس‌ها بیشتر به عنوان یک لباس مجلسی و در مراسم‌ها و آیین‌های سنتی این اقوام استفاده می‌شود.

در ادامه به معرفی اقوام ایرانی و لباس‌های رنگارنگ و زیبایشان می‌پردازیم، پس حتما همراه تیم تحریریه تندیس باشید تا با انواع لباس‌های محلی مجلسی آشنا شوید.

لباس مجلسی محلی گیلکی

به طور کلی روحیه مردمان خطه شمال ایران بسیار شاد و سرشار از سرزندگی است. به همین علت لباس‌هایشان نیز تناسب دلپذیری با محیط زندگی و روحیه بالای آنان دارد، تا جایی که در جشنواره لباس نیویورک، این لباس به عنوان شادترین لباس جهان انتخاب شد.

لباس محلی زنان گیلک به سه نوع قاسم‌آبادی، تالشی و رسوخی تقسیم می‌شود که به طور کلی دارای قسمت‌های مختلفی مانند لچک، روسری، سربند، پیراهن، جلیقه، کت، دامن، شلوار و چادرشب است. در این لباس محلی تزئیناتی مانند یراق‌دوزی و چرخ‌دوزی با نخ‌های رنگی استفاده می‌شود.

لباس مردان گیلکی نیز از پیراهن، جلیقه، شلوار، شال کمر و کلاه نمدی تشکیل شده است.

لباس مجلسی محلی مازنی

لباس زنان مازنی یک لباس کاملا پوشیده، رنگارنگ و چشم‌نواز است و شامل قسمت‌های مختلفی مانند پادر، چاقچور، نیم‌ساق، روبند، نقاب، چارقد، شلیته و تنبان است. هر کدام از این قسمت‌ها نام محلی زیبایی برای خود دارند. برای مثال به سربند از جنس کتان «مندل» می‌گویند و یا «سراقوچ» نوعی کلاه زنانه نخی با لبه چین‌کش است.

پوشاک مردان نیز مانند پوشاک زنان مازنی نشان از فرهنگ غنی و هنر مردمان خطه مازندران دارد. قسمت‌های مختلف این لباس اصیل مانند جومه، تمبان، نیم‌تنه، چوخت، لباده و کلاه نمدی است.

لباس مجلسی محلی کردی

کردها یکی از اصیل‌ترین اقوام ایرانی هستند که از کردستان تا ایلام و کرمانشاه ساکن بوده و تا حدود زیادی دارای لباس مشابهی هستند. البته کردها در شمال غرب ایران نیز سکونت دارند.

زنان کرد همراه لباس‌ اصیل خود از زیورآلات مخلتفی استفاده می‌نمایند. لباس آن‌ها از دو بخش سرپوش و تن‌پوش تشکیل شده است. کلاو (کلاه)، شده (روسری ابریشمی)، سروین (سربند) و لچک (روسری سه گوش) نام برخی از سرپوش‌های این لباس با اصالت است.

تن‌پوش آنان متشکل از کراس (پیراهن بلند)، سوخمه (نیم تنه بدون آستین)، سلته (نیم‌تنه آستین‌دار مخمل)، کوا (قبای مخملی بلند و جلو باز) و شووال (شلوار کردی نخی) است.

به سبب محیط زندگی کوهستانی و راه‌های پر فراز و نشیب، مردان کرد تمایل دارند  تا از لباس‌های گشاد استفاده کنند. کراس، پاتول (شلوار گشاد با پاچه تنگ)، کوا (بالاتنه)، شال کمر، سورانی و کلاش (کفش مخصوص دست‌دوز) نام برخی از لباس‌های کردی است.

لباس مجلسی محلی بلوچی

بدون شک یکی از گران‌ترین لباس‌‌های مجلسی در بین اقوام ایرانی، به دلیل استفاده از ابریشم و سوزن‌دوزی‌های زیبا، لباس‌های مجلسی بلوچی است.

به دلیل آب و هوای گرم و خشک منطقه بلوچستان، لباس مردان، بیشتر به رنگ سفید بوده و از قسمت‌های مختلفی مانند پلک (عمامه)، کلاه سوپی (عرقچین)، پاجانک (شلوار گشاد و چین‌دار)، سرین‌بند (کمربند پارچه‌ای) و کوش (کفش چرم) تشکیل شده است.

زنان بلوچ نیز از پاچانگ (شلوار گشاد و چین‌دار)، تکو (چارقد)، سربند و سریگ (روسری بزرگ‌تر از چاقد)، دولاق (چادر مخصوص)، تمبو (دامن گشاد) و پیراهن بلند چاکدار استفاده می‌کنند.

لباس مجلسی محلی لری

یکی دیگر از اقوام اصیل ایرانی، قوم لر است که سرشار از فرهنگ، هنر و آیین‌های نمایشی گروهی هستند. لباس‌های رنگارنگ این قوم مانند محل زندگی‌شان سرشار از حس زندگی و شادابی است. زنان جوان لر معمولاً از رنگ‌های شاد و زنان مسن از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند. لباس‌شان از سرپوش، تن‌پوش، بالاپوش و پاپوش تشکیل شده است. سربند «گل‌ونی» از قدیمی‌ترین سربندان بانوان این خطه است که قدمتی 3000 ساله دارد.

سربند، شال، گیوه، شلوار، ستره و پیراهن از قسمت‌های مختلف پوشش مردان لر است. ستره را بیشتر در مراسمات رسمی می‌پوشند که نوعی قبای جلوباز است که با پیچیدن شالی به دور کمر آن را می‌بندند.

لباس مجلسی محلی بندری‌ها

زنان بندر نیز به واسطه آب و هوای بسیار گرم و شرجی منطقه خود از لباس‌های نازک و رنگ‌های روشن استفاده می‌کنند. چادر سنتی این قوم یکی از زیباترین چادرهای سنتی ایران است. برقعه (روی صورت بانوان در تصویر مشخص است) مختص این منطقه است که معمولاً جنبه تزئینی دارد.

مردان بندری نیز معمولا از لباس‌های بلند، سفید و گشاد استفاده می‌کنند و گاهی برای رهایی از گرمای شدید جنوب کشور چفیه‌ای روی سر و صورت خود می‌کشند.

لباس مجلسی محلی ترکمن

بدون شک می‌توان ادعا کرد که لباس مجلسی ترکمن جزو سه تا از زیباترین لباس‌های مجلسی محلی ایران است. رنگ‌های زیبا و چشم‌نواز با دامن‌های چین‌دار و بزرگ هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد.

مشخصه اصلی لباس محلی مردان ترکمن، کلاه متفاوت و خاص آن‌ها است. می‌توان گفت کلاه، مهمترین بخش پوشش مردان ترکمن به حساب می‌آید. این قوم اصیل ایرانی دارای دو نوع کلاه هستند که به «تپلک» و «بوروک» شناخته می‌شوند. تپلک از پوست بره تهیه می‌شود و بوروک نوعی عرق‌چین سوزن‌دوزی‌شده است. «چکمه»، «چاریق»، «دولاق» و «چپک» از انواع پاپوش‌های آن‌ها است.

لباس مجلسی محلی ابیانه

یکی دیگر از پوشش‌های ثبت ملی شده، پوشش مردمان ابیانه است که نقوش گل‌گلی و رنگارنگ از ویژگی‌های بارز آن است.

زنان ابیانه از پیراهن، شلیته، یل (کت بلند از جنس ترمه)، سربند و روسری گل‌گلی، جوراب بلند، چادر شب و گیوه استفاده می‌کنند و مردان آن از شلوار با گلدوزی خاص، جلیقه، قبا، گیوه، شال برایدور کمر و کلاه پشمی تشکیل شده است.

جمع‌بندی

پوشش‌های کهن و اصیل ایرانی بازگوکننده فرهنگ و هنر بی‌نظیر مردمان عزیز کشورمان است. در هر منطقه با توجه به هویت، تاریخ و سرنوشت آنان؛ طرح، رنگ، جنس و مدل خاصی از لباس محلی طراحی و خلق شده است که نشانی از روح آن منطقه و اهالی آن است. به مرور زمان و با گسترش شهرنشینی و رسوخ بیگانگی فرهنگی، استفاده از این لباس‌ها کمتر و کمتر شد تا جایی که در بیشتر مناطق صرفا در زمان برگزاری آیین‌های و مراسمات سنتی استفاده می‌شود. شناخت لباس محلی، به شناخت بخشی از هویت و تاریخ هر سرزمین کمک می‌کند. تیم تحریریه تندیس در این مقاله به اقوام گیلک، مازنی، کرد، بلوچ، لر، بندری‌ها، ترکمن و ابیانه پرداخت و در قسمت بعد این مقاله قطعا باس مجلسی محلی دیگر اقوام ایران بزرگ را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

پرسش‌های متداول

• گران‌ترین لباس محلی اقوام ایرانی متعلق به کدام استان است؟

لباس بلوچی به دلیل استفاده از پارچه ابریشم و سوزندوزی‌های چشم‌نواز گران‌ترین لباس محلی در ایران است.

• آیا در هر استان از کشور زیبایمان ایران، یک نوع لباس محلی رواج دارد؟

خیر، کشور ایران سرشار از فرهنگ‌های متفاوت است که حتی امکان دارد در یک استان چندین نوع قوم محلی زندگی کنند که هر کدام دارای پوشش‌ها، آیین‌ها و مراسمات متفاوت باشند که این اتفاق را بیشتر در نواحی شمالی ایران مشاهده می‌کنیم.

• کدام لباس اقوام ایرانی در سطح جهانی مطرح شده است؟

لباس مردمان گیلک و لباس مردمان ابیانه توانسته که در سطح جهانی مشهور شود.

• کلاه در کدام قوم، مهمترین قسمت لباس محلی است؟

مردان ترکمن دارای یک کلاه متفاوت و شاخص در بین تمام اقوام ایرانی هستند که این کلاه مهمترین قسمت پوشش محلی آنان است.

• برقعه متعلق به پوشش کدام قوم ایرانی است؟

برقعه از حجاب‌های زینتی بانوان بندری است که جنبه تزئینی دارد.